همه کشورهای صادرکننده نفت، به دلایل مختلف بخشی از درآمدهای نفت خود را ذخیره کردهاند. ایران نیز دو صندوق ثروت تحت عناوین حساب ذخیره ارزی و صندوق توسعه ملی به ترتیب در سالهای هفتاد و نه و هشتاد و چهار شمسی برای تثبیت درآمدهای نفت و گاز و تبدیل آنها به ثروتهای ماندگار، مولد و زاینده تأسیس کرده است. اگر این نهادها خوب عمل میکردند و مدیرانشان استقلال حتی نسبی داشتند، در این روزهای سخت کرونایی باید به کمک کشور میآمدند.
نمونه موفق صندوقهای ثروت، صندوق نفت نروژ است که امسال به کمک دولت نروژ آمده و در بودجه تعدیل شده نروژ برای کرونا، دولت اجازه یافته برابر چهل و هشت میلیارد دلار از آن برداشت کند. رقم برداشت سال قبل بیست و سه میلیارد دلار بوده.
صندوق ثروت نروژ در سال نود و شش میلادی تاسیس شد. کل نفت نروژ را بخش خصوصی میفروشد و به دولت پنجاه و هشت درصد مالیات میدهد که این وجوه مستقیم به صندوق نفت نروژ واریز میشود. دولت میتواند حداکثر سه در صد ارزش روز را برداشت کند که غالبا کمتر برداشته. برغم این، همین برداشت کم برابر بیست درصد کل درآمد بودجه کشور است؛ وجوهی که عملا از محل سود صندوق مصرف میشود. در بودجه کرونایی امسال استثنا دولت اجازه یافته پنج درصد از ارزش صندوق را برداشت کند.
مسئولیت صندوق نفت نروژ با بانک مرکزی است که مدیریت را به سازمان بازنشستگی نروژ سپرده است. به عنوان بزرگترین صندوق از نوع خود در دنیا، صندوق نفت نروژ بیش از هزار میلیارد دلار ارزش روز دارد. در نه هزار سهام هفتاد و چهار کشور سرمایهگذاری کرده؛ صدها ساختمان بزرگ در دنیا دارد، و به بعضی کشورها و شرکتهای بزرگ هم وام داده. از کل سهام پذیرفته شده در بورسهای جهان یک و نیم درصد در مالکیت این صندوق است. سه اصل در اداره صندوق رعایت میشود: داراییهای صندوق باید غیرنروژی باشد؛ سهام اخلاقی باشد و مربوط به شرکتهایی که به محیط زیست آسیب میزنند یا تنباکو و اسلحه… نباشد؛ به علاوه داراییهای صندوق ابزار سیاست خارجی قرار نگیرد.
طبعاً چنین صندوقهایی است که در بحران کرونا میتواند به کشورها کمک کند.
